adhezja – stan, w którym dwie powierzchnie przywierają do siebie pod działaniem sił międzypowierzchniowych, na które mogą się składać siły walencyjne bądź siły zakotwiczenia, albo jedne i drugie. (Patrz także adhezja mechaniczna i adhezja właściwa).
adhezja mechaniczna – adhezja pomiędzy powierzchniami, w której klej utrzymuje razem części poprzez zakotwiczenie się w nich. (Patrz także adhezja właściwa).
adhezja właściwa – adhezja pomiędzy powierzchniami, które przywierają do siebie wskutek działania sił walencyjnych tego samego typu jak te, które powodują wzrost kohezji. (Patrz także adhezja mechaniczna).
amylowy – należący do grupy skrobi; skrobiowy.
badanie przedprodukcyjne – test albo szereg testów przeprowadzanych
przez:
(1) producenta kleju w celu określenia zgodności partii kleju z ustalonymi standardami
produkcyjnymi,
(2) wytwórcę części klejonych, aby stwierdzić jakość kleju przed ich klejeniem,
(3) osobę odpowiedzialną za specyfikację,
aby ustalić zgodność kleju z wymogami specyfikacji nie wymagającej testów kwalifikacyjnych.
blokowanie – niepożądana adhezja pomiędzy stykającymi się warstwami materiału, jaka zachodzi pod umiarkowanym naciskiem podczas składowania lub w czasie użytkowania.
czas kondycjonowania złącza – czas przerwy pomiędzy zdjęciem złącza z urządzeń do podgrzewania lub docisku, albo obu, wykorzystany do zakończenia procesu klejenia a osiągnięciem możliwie maksymalnej wytrzymałości złącza. Niekiedy zwany czasem starzenia złącza.
czas leżakowania – patrz czas magazynowania
czas magazynowania – okres, w którym opakowany klej może pozostawać na składzie w określonej temperaturze w stanie nadającym się do użytku. Niekiedy zwany czasem leżakowania. (Patrz także czas przydatności po zmieszaniu składników).
czas montażu – czas między naniesieniem kleju na część klejoną a przyłożeniem
na złącze docisku lub temperatury, albo obu.
UWAGA: przy połączeniach składających się z wielu warstw lub części,
czas montażowy zaczyna się od momentu naniesienia kleju na pierwszy element.
(1) Otwarty czas montażu to czas pomiędzy naniesieniem kleju na detal a montażem
części klejonych.
(2) Zamknięty czas montażu – czas pomiędzy zakończeniem montażu części klejonych
a zastosowaniem docisku lub temperatury, albo obydwu.
czas przydatności po zmieszaniu składników – okres, w którym klej zmieszany z katalizatorem, rozpuszczalnikiem lub innymi składnikami pozostaje w stanie nadającym się do użytku. (Patrz także czas magazynowania).
czas utwardzania – okres, podczas którego złącze poddawane jest podgrzewaniu lub ciśnieniu, albo jednemu i drugiemu, aby klej utwardził się. (Patrz także czas zastygania, czas kondycjonowania złącza i czas wysychania).
czas wysychania – okres, w którym klej na klejonej powierzchni lub złączu jest pozostawiony do wyschnięcia, z zastosowaniem lub bez stosowania gorąca albo docisku, bądź obu tych metod. (Patrz także czas zastygania, czas kondycjonowania złącza i czas utwardzania).
czas zastygania – okres, w którym złącze poddawane jest wysokiej temperaturze lub dociskowi, albo jednemu i drugiemu, w celu utwardzenia kleju. (Patrz także czas kondycjonowania złącza i czas utwardzania).
UWAGA: dalsze zastyganie może mieć miejsce po zdjęciu złącza z urządzeń do podgrzewania czy docisku, albo obu. (Patrz czas kondycjonowania złącza).
część klejona – ciało przywierające do innego ciała za pomocą kleju. (Patrz także podłoże).
defekt drewna – zerwanie włókien drewnianych w czasie testów wytrzymałościowych na klejonych próbkach, wyrażane zwykle jako procent całkowitej powierzchni, na której występuje.
delaminacja – rozdzielanie się warstw w laminacie z powodu wady bądź w samym kleju, bądź przyczepności pomiędzy klejem a powierzchnią klejonego detalu.
docisk na zimno – proces sklejania, w którym złącze poddaje się ściskaniu bez stosowania wysokiej temperatury.
dotwardzać – poddawać połączenie klejowe dodatkowemu utwardzaniu, w następstwie utwardzenia początkowego, w celu zmodyfikowania specyficznych własności.
dotwardzanie (utwardzenie końcowe) – postępowanie (normalnie z udziałem wyższej temperatury) stosowane do połączenia klejowego po wstępnym utwardzeniu w celu zmodyfikowania specyficznych własności.
drewno laminowane klejem – konstrukcja wykonana przez sklejenie warstw forniru lub tarcicy, tak aby włókna wszystkich warstw były dokładnie równoległe.
drewno laminowane warstwowo – konstrukcja utworzona z warstw tarcicowych łączonych mechanicznie, tak aby włókna wszystkich warstw były dokładnie równoległe.
ekstender – substancja, generalnie posiadająca pewną właściwość klejenia, dodawana do kleju w celu zmniejszenia ilości spoiwa podstawowego potrzebnego na jednostkę powierzchni. (Patrz także spoiwo, rozpuszczalnik, wypełniacz i rozcieńczalnik).
elastomer – materiał wielkocząsteczkowy zdolny w temperaturze pokojowej odzyskać kształt i rozmiar po odjęciu siły deformującej.
formowanie niskociśnieniowe w worku – metoda formowania lub klejenia przy użyciu czynnika ciśnieniowego, zazwyczaj powietrza, pary, wody lub próżni, działającego na elastyczne pokrycie, które czasami w połączeniu ze sztywną formą całkowicie obejmuje materiał klejony.
fornir drzewny – cienki arkusz drewniany, na ogół o grubości w granicach od 0,01 do 0,25 cala (0,3 do 6,3 mm), używany w laminacie.
granica plastyczności – naprężenie (normalne lub tnące), przy którym znacznie powiększa się deformacja bez zwiększenia obciążenia.
inhibitor – substancja spowalniająca reakcję chemiczną. Inhibitory są czasem używane do pewnych typów klejów, aby przedłużyć ich czas przydatności lub magazynowania.
jednostka produkcyjna – ilość gotowego kleju lub gotowego składnika kleju przygotowana do jednorazowego użytku.
UWAGA: jednostka produkcyjna może być partią lub jej częścią.
kalafonia – patrz żywica.
kalafonia (rozin) – żywica uzyskana jako pozostałość w procesie destylacji surowej terpentyny z soku drzewa sosnowego (kalafonia) albo z ekstraktu z pni lub innych części drzewa (kalafonia ekstrakcyjna).
katalizator – substancja, która znacząco przyspiesza utwardzanie kleju przy użyciu mniejszej jej ilości niż podstawowych substratów reakcji. (Patrz także utwardzacz i inhibitor).
kleić – powodować, aby dwie powierzchnie przywierały do siebie pod wpływem adhezji.
kleistość – własność kleju, która umożliwia utworzenie połączenia klejowego o wymiernej wytrzymałości bezpośrednio po kontakcie kleju z detalem klejonym pod niewielkim obciążeniem.
klej – substancja zdolna do utrzymywania razem materiałów po zetknięciu ich powierzchni.
UWAGA: klej jest ogólnym terminem obejmującym tutaj m.in. takie środki jak cement, klej roślinny itp. masy. Wszystkie te terminy są używane zamiennie. Poniżej przytoczono różne określenia przydawane terminowi klej, które wskazują na jego następujące cechy charakterystyczne:
(1) Forma fizyczna, np. klej płynny, taśma przylepna
(2) Typ chemiczny, np. klej silikatowy, klej żywiczny
(3) Materiały klejone, np. klej do papieru, klej do metalu i tworzyw, klej do
etykiet na puszki
(4) Sposób użycia, np. klej termoutwardzalny.
klej aktywowany rozpuszczalnikiem – sucha warstwa klejowa, która staje się lepka po zastosowaniu rozpuszczalnika tuż przed aplikacją.
klej aktywowany wysoką temperaturą – sucha warstwa kleju, która staje się lepka lub płynna po poddaniu jej w montażu wysokiej temperaturze lub wysokiej temperaturze i dociskowi.
klej dyspersyjny – system dwufazowy, w którym jedna faza jest zawiesiną w płynie.
klej glutenowy – pierwotnie twarda żelatyna uzyskiwana ze zwierzęcej skóry, ścięgien, chrząstek, kości itp. Także klej uzyskany z tej substancji przez podgrzewanie z wodą. (Patrz także klej, klej roślinny, masa i smarowanie).
klej konstrukcyjny – środek klejący stosowany do przenoszenia wymaganych obciążeń, występujących między powierzchniami w warunkach pracy.
klej kontaktowy – klej, który na pozór jest suchy w dotyku i który pod dociskiem natychmiast przywiera; zwany także klejem suchoklejącym.
klej nanoszony oddzielnie – termin używany, aby opisać klej składający się z dwóch części, jednej nanoszonej na jeden klejony element i drugiej nanoszonej na powierzchnię drugiego elementu, po czym przykłada się do siebie oba elementy, aby utworzyć złącze.
klej o strukturze komórkowej – patrz klej spieniony.
klej przylepcowy – lepko-sprężysty materiał, który w postaci bezrozpuszczalnikowej pozostaje stale lepki w dotyku. Materiał ten przykleja się natychmiast do większości ciał stałych po przyłożeniu bardzo lekkiego docisku.
klej roślinny – klej wytwarzany z żywicy naturalnej i wody. Także, w bardzo ogólnym znaczeniu, płynny klej o niskiej wytrzymałości klejenia. (Patrz także klej, klej glutenowy, masa i smarowanie).
klej rozpuszczalnikowy – klej, którego nośnikiem jest lotna ciecz organiczna.
UWAGA: termin ten nie odnosi się do klejów na bazie wody.
klej spieniony – klej, którego gęstość została znacznie zmniejszona poprzez rozproszone w jego masie liczne komórki gazowe.
klej termotopliwy – klej, który nanosi się w postaci stopionej i który stygnąc przechodzi w stan stały.
klej termoutwardzalny – klej, który wymaga do utwardzenia temperatury ponad 100°C (212°F). (Patrz także klej, utwardzalny na zimno; klej utwardzalny w średniej temperaturze i klej utwardzalny w temperaturze pokojowej).
klej utwardzalny ciepłem – termin ten używany jest czasem jako synonim kleju utwardzalnego w średniej temperaturze. (Patrz klej utwardzalny w średniej temperaturze).
klej utwardzalny na zimno – klej, który zastyga w temperaturze poniżej 20°C (68°F). (Patrz także klej termoutwardzalny; klej utwardzalny w średniej temperaturze; klej utwardzalny w temperaturze pokojowej).
klej utwardzalny w średniej temperaturze – klej, który zastyga w temperaturze w granicach od 31 do 99°C (87 do 211°F). (Patrz także klej, utwardzalny na zimno; klej termoutwardzalny; klej utwardzalny w temperaturze pokojowej).
klej utwardzalny w temperaturze pokojowej – klej, który zastyga w temperaturze pokojowej od 20 do 30°C (68 do 86°F), zgodnie z granicami dla standardowych warunków w temperaturze pokojowej określonymi w ASTM Methods D 618 kondycjonowanie tworzyw sztucznych i materiałów elektroizolacyjnych do badań 2. (Patrz także klej utwardzalny na zimno; klej termoutwardzalny i klej utwardzalny w średniej temperaturze).
klej w postaci folii klejącej – zazwyczaj wspomagany jeszcze kompozycją innych klejów; przeznaczony do sklejania ze sobą warstwami różnorodnych materiałów typu sandwich.
klejenie - patrz sklejanie
kohezja – stan, w którym cząsteczki pojedynczej substancji trzymają się razem pod wpływem działania wstępnych lub wtórnych sił walencyjnych. W odniesieniu do kleju – stan, w którym cząsteczki kleju (albo klejonego materiału) trzymają się razem.
kondensacja – reakcja chemiczna, w której dwie lub więcej cząsteczek łączy się przez oddzielenie ich od wody czy innej prostej substancji. Kiedy powstanie polimer, proces nazywa się polikondensacją. (Patrz także polimeryzacja).
konsystencja – właściwość płynnego kleju, dzięki której opiera się on deformacji.
UWAGA: konsystencja nie jest fundamentalną właściwością, lecz wiąże się z lepkością, plastycznością i innymi zjawiskami. (Patrz także lepkość i współczynnik lepkości).
kopolimer – patrz polimer.
kopolimeryzacja – patrz polimeryzacja.
krzyżowy laminat – patrz laminat krzyżowy.
laminacja (uwarstwienie) – proces wykonywania laminatu (tworzywa warstwowego). Także warstwy w laminacie.
laminat – produkt wykonany przez sklejenie dwu lub więcej warstw materiału czy materiałów. (Patrz także laminat krzyżowy i laminat równoległy).
laminat krzyżowy – laminat, w którym niektóre warstwy materiału ukierunkowane są pod kątem prostym względem pozostałych warstw w odniesieniu do włóknistości lub kierunku największej wytrzymałości na rozciąganie. (Patrz także laminat równoległy).
UWAGA: normalnie przyjęta jest symetryczna konstrukcja uwarstwienia w odniesieniu do grubości laminatu.
laminat równoległy – laminat, w którym wszystkie warstwy materiału ukierunkowane są niemal równolegle w odniesieniu do włóknistości lub kierunku największej wytrzymałości na rozciąganie. (Patrz także laminat krzyżowy).
laminować – łączyć warstwy materiału przy pomocy kleju.
lepko-suchy – określenie stanu kleju, kiedy wyparowały lotne składniki lub zostały dostatecznie wchłonięte, pozostawiając go w stanie pożądanej kleistości.
lepkość – stosunek naprężenia stycznego, występującego pomiędzy warstwami poruszającego się płynu a gradientem prędkości względnej między tymi warstwami.
UWAGA: mówi się, że płyn wykazuje zachowanie newtonowskie, kiedy gradient tej prędkości jest proporcjonalny do naprężenia tnącego. Mówi się, że płyn wykazuje zachowanie nienewtonowskie, jeśli wzrostowi lub spadkowi gradientu prędkości nie towarzyszy proporcjonalny wzrost lub spadek naprężenia ścinającego.
listwa zgarniająca – mechanizm regulujący ilość kleju na rolkach nanoszących lub na pokrywanej powierzchni.
marszczenie – ciągnące się włókna i nitki powstające przy odsuwaniu powierzchni nanoszących klej. (Patrz także nitkowanie).
UWAGA: powierzchniami nanoszącymi mogą być rolki, szpatułki, szablony itp.
masa – kompozycja klejowa posiadająca charakterystyczną plastyczną konsystencję, o wysokiej granicy plastyczności, tak jak masa sporządzona przez podgrzewanie mieszaniny skrobi i wody, a następnie schłodzenie hydrolizowanego produktu. (Patrz także klej, klej glutenowy, klej roślinny, smarowanie).
mechaniczna adhezja – patrz adhezja mechaniczna i adhezja właściwa.
modyfikator – każdy obojętny składnik chemiczny dodany do preparatu klejowego, który zmienia jego własności. (Patrz także wypełniacz, plastyfikator i ekstender). 000
monomer – względnie prosty związek chemiczny, z którego może powstać polimer. (Patrz także polimer).
montażowy czas – patrz czas montażu.
naniesienie (ilość nanoszonego kleju) – ilość kleju na jednostkę powierzchni
złącza naniesiona na detal, zazwyczaj wyrażana w funtach na tysiąc stóp kwadratowych
powierzchni klejenia.
(1) naniesienie pojedyncze odnosi się do naniesienia kleju tylko na jedną powierzchnię
klejoną.
(2) naniesienie podwójne odnosi się do naniesienia kleju na obie powierzchnie.
naniesienie pojedyncze – patrz naniesienie.
nitkowanie – właściwość kleju, która powoduje, że tworzą się włókna lub nitki podczas odsuwania powierzchni nanoszących klej. (Patrz także marszczenie).
UWAGA: powierzchniami nanoszącymi mogą być rolki, szpatułki rozprowadzające, szablony itp.
nowolak – fenolowo-aldehydowa żywica, która bez dodatku grup metylenowych pozostaje termoplastyczna. (Patrz także rezinoid i termoplast).
oddzielne nanoszenie kleju – patrz klej nanoszony oddzielnie.
okres kleistości – okres czasu, w którym klej będzie pozostawał w stanie lepko-suchym po zastosowaniu określonej temperatury i wilgoci.
opóźniacz (retarder) – patrz inhibitor.
osnowa – część kleju, która otacza bądź wchłania zawarty w niej wypełniacz lub wzmacniające cząsteczki i włókna.
otwarty czas montażu – patrz czas montażu.
papier osłonowy – łatwo usuwalna folia służąca do zabezpieczenia lub jako nośnik, albo do obu tych celów, umieszczana na warstwie kleju lub masy.
partia – jednostka produkcyjna bądź zestaw dwu lub więcej jednostek o tym samym składzie i procesie produkcji.
pełzanie – zmiana w czasie wymiarów materiału poddanego obciążeniu, następująca po jego elastycznej lub gwałtownej deformacji. Pełzanie w temperaturze pokojowej czasem nazywa się płynięciem na zimno.
penetracja – wnikanie kleju wgłąb materiału klejonego.
UWAGA: tę właściwość produktu mierzy się głębokością jego penetracji w klejony materiał.
pęcherz – wypukłość na powierzchni klejonego elementu przypominająca kształtem pęcherz na ludzkiej skórze; p. mogą się rozprzestrzeniać, pękać i ulegać spłaszczeniu.
UWAGA: pęcherz może wystąpić z powodu niedostatecznej ilości kleju; nieodpowiedniego czasu utwardzania, temperatury lub docisku; albo dostępu do złącza wody, powietrza lub par rozpuszczalnika.
plastyczność – własność klejów, która pozwala stale i długo deformować materiał nie powodując jego zerwania, pomimo przyłożenia siły przekraczającej granicę płynięcia materiału.
plastyfikator – materiał wprowadzony do kleju w celu zwiększenia jego elastyczności, podatności na obróbkę i rozciągliwości. Dodanie plastyfikatora może spowodować redukcję lepkości materiału roztopionego, obniżenie temperatury przemiany drugiego rzędu lub obniżenie modułu sprężystości utwardzonego kleju.
płynięcie na zimno – patrz pełzanie.
podkład (primer) – powłoka, którą pokrywa się powierzchnię przed naniesieniem na nią kleju w celu podniesienia jakości klejenia.
podłoże – materiał, na którego powierzchni rozprowadzono substancję zawierającą klej w określonym celu, jak np. klejenie czy powlekanie. Termin o szerszym znaczeniu niż część klejona. (Patrz także część klejona).
podwójne naniesienie – patrz naniesienie.
polikondensacja – patrz kondensacja.
polimer – związek powstały poprzez reakcję prostych cząsteczek, posiadający grupy funkcyjne, które w sprzyjających warunkach pozwalają z ich kombinacji tworzyć duże masy cząsteczkowe. Polimery mogą powstawać przez polimeryzację (polimer addycyjny) lub polikondensację (polimer kondensacyjny). Kiedy wprowadzonych jest dwa lub więcej monomerów, produkt nazywa się kopolimerem.
polimeryzacja – reakcja chemiczna, w której cząsteczki monomeru sieciują wzajemnie tworząc duże cząsteczki, których masa cząsteczkowa jest wielokrotnością masy substancji pierwotnej. Kiedy występują dwa lub więcej monomerów, proces nazywa się kopolimeryzacją lub heteropolimeryzacją. (Patrz także kondensacja).
połączenie skośne – złącze utworzone przez kątowe ścięcie podobnych segmentów w obu łączonych detalach i sklejenie detali poprzez przyłożenie ich do siebie w miejscach przyciętych. (Patrz także połączenie zakładkowe).
połączenie zakładkowe – złącze wykonane w ten sposób, że jedną część klejoną przykłada się częściowo na drugą i skleja się je w obszarze wzajemnego kontaktu. (Patrz także połączenie skośne).
postępowanie przed klejeniem – patrz przygotowanie powierzchni.
poślizg – przesunięcie powierzchni klejonych względem siebie podczas procesu klejenia.
powodować zastyganie – zmieniać fizyczne własności kleju poprzez reakcję chemiczną, którą może być kondensacja, polimeryzacja lub wulkanizacja; zazwyczaj uzupełniają ją działanie ciepła i katalizatora – każde z osobna lub łącznie, z zastosowaniem (lub bez) docisku.
próba odbiorcza – badanie lub seria badań przeprowadzanych przez firmę dostawczą lub jej przedstawiciela, z protokołem odbioru, w celu ustalenia, czy poszczególne ilości materiałów odpowiadają zamówieniu lub umowie albo stopniowi jednolitości dostarczonego przez sprzedawcę materiału, bądź też stwierdzenia obu tych faktów.
UWAGA: specyfikacje techniczne zazwyczaj określają technikę przygotowania próbek, sposób badania i minimum wymagań.
przekładka – pojedyncza lub podwójna płyta stosowana w złączach klejowych ściskanych na zimno lub na gorąco.
UWAGA 1: przekładka jest używana, aby chronić powierzchnie materiałów klejonych bądź urządzeń dociskających, albo jednych i drugich, przed uszkodzeniem lub zanieczyszczeniem aby zapobiec ich sklejeniu; aby ułatwić docisk; aby uzyskać pożądaną teksturę lub apreturę powierzchni; aby zachować równomierne rozłożenie sił docisku.
UWAGA 2: przekładkę można wykonać z jakiegokolwiek stosownego materiału, jak aluminium, stal nierdzewna, płyta pilśniowa, tektura czy tworzywo. Jej długość i szerokość pokrywają się na ogół z wymiarami powierzchni ściskających.
przygotowanie części klejonej – patrz przygotowanie powierzchni.
przygotowanie powierzchni – fizyczne bądź chemiczne (albo jedno i drugie) przygotowanie części klejonej, aby uczynić ją podatną do łączenia klejem.
przylepcowy klej – patrz klej przylepcowy.
retrogradacja – zmiana past skrobiowych z niskiej na wysoką konsystencję w procesie starzenia się.
rezinoid – wszelkie rodzaje termoutwardzalnych żywic syntetycznych, bądź w swoim początkowym, czasowo łatwo topliwym stanie, bądź w swoim końcowym stanie nietopliwym. (Patrz także nowolak i termoutwardzanie).
rezit – termin alternatywny dla stadium C. (Patrz także stadium C).
rezitol – termin alternatywny dla stadium B. (Patrz także stadium B).
rezol – termin alternatywny dla stadium A. (Patrz także stadium A).
rolka zabierająca – urządzenie powlekające z rolką zbierającą klej, obracającą się wewnątrz pojemnika z klejem.
rozcieńczalnik – odparowujący płyn dodawany do kleju w celu zmiany jego konsystencji lub innych własności. (Patrz także rozpuszczalnik i ekstender).
rozpuszczalnik – środek dodawany zwykle do kleju, aby zmniejszyć koncentrację materiałów klejowych. (Patrz także ekstender lub rozcieńczalnik).
równoległy laminat – patrz laminat równoległy.
samoutwardzalny – patrz samowulkanizujący.
samowulkanizujący – dotyczący kleju, który wulkanizuje się bez stosowania wysokiej temperatury.
schnięcia czas – patrz czas schnięcia.
siatka pęknięć – drobne pęknięcia, które mogą tworzyć (rozciągać się) całą siatkę na lub pod powierzchnią kleju albo w jego warstwie.
sklejać – łączyć materiały przy użyciu klejów. (Patrz także kleić).
sklejenie – połączenie materiałów za pomocą klejów.
sklejka – krzyżowo-klejona konstrukcja wykonana z warstw forniru lub
forniru w kombinacji z tarcicą albo wiórami, połączona klejem. Rozróżnia się
dwa rodzaje sklejki, nazywane
(1) sklejką fornirową i
(2) sklejką tarcicową.
UWAGA: na ogół włókna jednej lub więcej warstw usytuowane są mniej więcej pod kątem prostym w stosunku do innych warstw i prawie zawsze stosuje się nieparzystą liczbę warstw.
skośne złącze – patrz połączenie skośne.
smar – patrz smarowanie.
smarowanie – proces nanoszenia materiału na powierzchnię w celu wypełnienia porów, a tym samym zmniejszenia absorpcji nakładanego następnie kleju czy powłoki, albo w celu zmodyfikowania pod innym względem własności powierzchni klejonego detalu dla poprawienia adhezji.
spływanie – ruch kleju podczas procesu klejenia przed utwardzeniem kleju.
spoina – warstwa kleju, która łączy dwa detale.
spoina uboga – spoina, która posiada zbyt małą ilość kleju, aby utworzyć zadowalające złącze.
UWAGA: taką sytuację może spowodować: zbyt cienka warstwa naniesionego kleju, który nie wypełnił wszystkich szczelin między klejonymi powierzchniami, nadmierna penetracja kleju wgłąb materiału klejonego, zbyt krótki czas montażu lub zastosowanie nadmiernego docisku.
spoistość – termin jakościowy określający klej, który nie ciągnie się lub w czasie aplikacji nie tworzy włókien.
spoiwo – składnik kleju odpowiedzialny głównie za siły wiązania, które utrzymują dwa ciała wzajemnie połączone (patrz także ekstender i wypełniacz).
stadium A – wczesne stadium w reakcji niektórych żywic termoutwardzalnych, w którym materiał jest niskotopliwy i jeszcze rozpuszczalny w niektórych płynach. Czasem określany jako rezol. (Patrz także stadium B i stadium C).
stadium B – stadium pośrednie w reakcji niektórych żywic termoutwardzalnych, w którym materiał mięknie, kiedy zostanie podgrzany i pęcznieje w kontakcie z niektórymi płynami, lecz nie może całkowicie się stopić ani rozpuścić. W tym stadium znajduje się zwykle żywica w nieutwardzonym kleju termoutwardzalnym. Czasem określane jako rezitol. (Patrz także stadium A i stadium C).
stadium C – ostatnie stadium w reakcji niektórych żywic termoutwardzalnych, w którym materiał jest względnie nierozpuszczalny i nietopliwy. W tym stadium znajdują się niektóre żywice termoutwardzalne w warstwie całkowicie utwardzonego kleju. Czasem określane jako rezit. (Patrz także stadium A i stadium B).
stałość – odporność połączenia klejowego na szkodliwe oddziaływania.
starzenie złącza – patrz czas starzenia złącza.
suchy dotyk – właściwość niektórych klejów, szczególnie klejów w postaci niewulkanizującej gumy, polegająca na przyczepności w kontakcie między sobą w stadium odparowania składników lotnych, mimo że kleje wydają się suche w dotyku. Czasem nazywana kleistością agresywną.
suszyć – zmieniać stan fizyczny kleju na powierzchni klejonej poprzez odparowywanie albo absorpcję zawartych w nim rozpuszczalników bądź przy pomocy obu tych metod. (Patrz także powodować zastyganie i utwardzać).
synereza – wydzielanie przez żele małej ilości płynu.
środek utwardzający – patrz utwardzacz.
telegraphing (przebijanie) – stan laminatu albo innej złożonej konstrukcji, w której widoczne są przeniesione z warstwy wewnętrznej na powierzchnię nieregularności, niedoskonałości i wzory.
UWAGA: termin ten czasami odnosi się do zjawiska „fotographingu”.
temperatura dojrzewania – temperatura jako funkcja czasu i stanu spoiny, która przyczynia się do osiągnięcia pożądanych cech złącza.
UWAGA: jest to termin specyficzny dla klejów ceramicznych.
temperatura utwardzania – temperatura, jakiej poddawany jest klej lub złącze, aby klej zastygł. (Patrz także temperatura zastygania i temperatura wysychania).
UWAGA: temperatura osiągnięta przez klej w procesie utwardzania (temperatura utwardzania kleju) może różnić się od temperatury atmosfery otaczającej złącze (temperatura utwardzania oddziałująca na złącze).
temperatura wysychania – temperatura, jakiej poddawany jest klej na części klejonej lub w złączu, bądź też samo złącze, w celu wysuszenia kleju. (Patrz także temperatura utwardzania i temperatura zastygania).
UWAGA: temperatura osiągnięta przez klej w procesie suszenia go (temperatura wysychania kleju) może różnić się od temperatury atmosfery otaczającej złącze.
temperatura zastygania – temperatura, jakiej poddaje się klej lub połączenie klejowe w celu utwardzenia kleju. (Patrz także temperatura wysychania i temperatura utwardzania).
UWAGA: temperatura, jaką osiąga klej w procesie zastygania (temperatura zastygania kleju) może się różnić od temperatury atmosfery otaczającej złącze.
termoplast – materiał, który można powtarzalnie zmiękczać przez podgrzewanie i powodować jego stwardnienie przez schłodzenie.
termoplastyczny – zdolny do ponownego zmiękczenia pod wpływem ciepła i stwardnienia pod wpływem schłodzenia.
termoutwardzalny – posiadający zdolność do reakcji chemicznej powodowanej działaniem wysokiej temperatury, katalizatorów, światła UV itp., doprowadzającej do względnie nietopliwej postaci.
termoutwardzalny klej – patrz klej termoutwardzalny.
termoutwardzalny materiał – materiał, który jest lub został poddany reakcji chemicznej poprzez działanie wysokiej temperatury, katalizatorów, światła UV itp. doprowadzającej go do względnie nietopliwego stanu.
test kwalifikacyjny – seria testów przeprowadzanych przez dział zaopatrzenia lub pośrednika, aby stwierdzić zgodność materiałów z wymogami specyfikacji, która normalnie stanowi listę produktów zakwalifikowanych do danej produkcji.
UWAGA: zasadniczo zakwalifikowanie w specyfikacji wymaga zgodności ze wszystkimi testami w niej wyszczególnionymi lub może się ograniczyć do zgodności ze specyficznym typem lub klasą wyszczególnionymi w tej specyfikacji.
tiksotropia – własność kleju polegająca na jego rozrzedzaniu się pod wpływem ruchu w warunkach izotermicznych, a następnie gęstnieniu po jego ustaniu.
uboga spoina – patrz spoina uboga.
utwardzacz – substancja albo mieszanina substancji dodawana do kleju w celu wspomagania lub kontrolowania reakcji utwardzania. Termin ten jest także używany dla określenia substancji dodawanej w celu kontrolowania stopnia twardości zastygłej warstwy. (Patrz także katalizator).
utwardzacz zablokowany – nieaktywny środek utwardzający lub utwardzacz, który można zaktywizować fizycznie lub chemicznie, gdy zajdzie potrzeba.
utwardzać – przekształcać klej w stan ustalony lub twardy przy pomocy procesu chemicznego albo fizycznego, jak kondensacja, polimeryzacja, utlenianie, wulkanizacja, żelowanie, hydratacja lub odparowywanie lotnych składników (Patrz także suszyć).
utwardzalny na zimno klej – patrz klej utwardzalny na zimno.
utwardzania czas – patrz czas utwardzania.
utwardzania temperatura – patrz temperatura utwardzania.
utwardzanie w temperaturze pokojowej – patrz klej utwardzalny w temperaturze pokojowej.
utwardzany ciepłem klej – patrz klej termoutwardzalny.
wada klejowa – przerwanie złącza klejowego objawiające się rozłączeniem przylegających do siebie powierzchni.
UWAGA: czasami wadę tę nazywa się błędem adhezji.
wada kohezyjna – zerwanie złącza klejowego wskutek wady w samym kleju.
walec regulacyjny – urządzenie rolkowe, które ma za zadanie
– obracając się z różną szybkością lub w przeciwnym kierunku
– zbierać i regulować ilość kleju dostarczanego na rolkę nanoszącą.
wkładka dociskająca – płytka z dającego się deformować lub sprężynującego materiału, umieszczana pomiędzy częścią klejoną i urządzeniem dociskającym lub szeregu złączami, w celu ułatwienia jednolitego rozkładu nacisku na całą powierzchnię klejoną.
właściwa adhezja – patrz adhezja właściwa i adhezja mechaniczna.
współczynnik lepkości – naprężenie tnące przyłożone stycznie, które indukuje gradient szybkości. Materiał ma lepkość o wartości jednego puaza, kiedy naprężenie tnące o wartości jednej dyny na centymetr kwadratowy wywołuje gradient szybkości o wartości (1 cm/s)/cm. (Patrz także lepkość).
wulkanizacja – reakcja chemiczna, w której zmieniają się własności fizyczne gumy, tak że staje się ona mniej podatna na plastyczne płynięcie, uzyskuje mniej kleistą powierzchnię i większą wytrzymałość na rozciąganie poprzez reagowanie z siarką lub innymi odpowiednimi czynnikami. (Patrz także samowulkanizujący).
wulkanizować – poddawać wulkanizacji.
wyokrąglenie – porcja kleju, która wypełnia róg lub kąt przy łączeniu dwóch detali.
wypaczenie – znaczne odchylenie od pierwotnej nominalnej lub płaskiej powierzchni.
wypełniacz – substancja, na ogół nie klejąca, dodawana do kleju, aby poprawić jego właściwości pracy, stałość, wytrzymałość lub inne cechy jakościowe. (Patrz także spoiwo i ekstender).
wypływka – klej wyciśnięty dociskiem złącza przyłożonym na klejone detale.
wytrzymałość klejenia – obciążenie jednostkowe, które powoduje zniszczenie spoiny wskutek rozciągania, ściskania, zginania, oddzierania, uderzeń, rozrywania lub ścinania, jeśli przełom wystąpił w płaszczyź-nie klejenia lub w jej pobliżu.
UWAGA: często zamiast terminu wytrzymałość klejenia używa się pojęcia wytrzymałość złącza. (Patrz adhezja i klejenie).
wytrzymałość na sucho – wytrzymałość spoiny klejowej określona natychmiast po wyschnięciu w określonych warunkach lub po okresie kondycjonowania w standardowej atmosferze laboratoryjnej. (Patrz także wytrzymałość na mokro).
wytrzymałość na mokro – wytrzymałość spoiny klejowej określona natychmiast po wyjęciu z płynu, w którym była zanurzona w określonych warunkach czasu, temperatury i docisku.
UWAGA: termin ten jest powszechnie używany tylko dla określenia wytrzymałości po zanurzeniu w wodzie. Przy klejach lateksowych termin ten jest używany do określenia wytrzymałości złącza, kiedy stykające się ze sobą klejone powierzchnie pokryte są klejem jeszcze nie utwardzonym (wilgotnym).
zakładkowe połączenie – patrz połączenie zakładkowe.
zamknięty czas montażu – patrz czas montażu.
zastygania czas – patrz czas zastygania.
zastygania temperatura – patrz temperatura zastygania.
zawartość ciała stałego – procent wagowy materii nielotnej w kleju.
UWAGA: faktyczny procent materii nielotnej w kleju może znacznie się zmieniać w zależności od zastosowanej procedury analitycznej. Aby uzyskiwać konsekwentnie miarodajne wyniki, trzeba stosować standardową (wzorcową) metodę badania.
ząbki – nieregularności albo występy uformowane przez zerwane włókna czy nitki, które mogą powstać przy oddzielaniu łączonych klejem powierzchni.
złącze – grupa materiałów lub części, z klejami włącznie, które mają być razem sklejone, lub które zostały sklejone.
żel – substancja półpłynna zawierająca sieć stałych ziarn krystalicznych utrzymujących substancję półpłynną.
żelowanie – przechodzenie w postać żelu.
żywica – stały, półpłynny lub pseudostały materiał organiczny o nieokreślonej i często wysokiej masie cząsteczkowej, który pod obciążeniem wykazuje tendencję do płynięcia, występuje zwykle w formie zmiękczonej lub stopionej i pęka zazwyczaj z przełomem muszlowym.
UWAGA: żywica płynna – organiczny płyn polimerowy, który w stadium końcowym, kiedy jest gotowy do użycia, staje się żywicą.
żywica naturalna – wszelkie substancje należące do klasy koloidalnych, będące wyciągami lub preparatami z roślin, lepkie po zwilżeniu, składające się z węglowodanów i kwasów organicznych, które rozpuszczają się lub pęcznieją w wodzie. (Patrz także klej, klej glutynowy i żywica).
UWAGA: termin żywica naturalna bywa używany pospolicie dla określenia różnych materiałów wykazujących w pewnych warunkach charakterystyczne cechy żywiczne, jak np. balata, żywica benzoesowa i asfalt żywiczny. Niektórzy zaliczają je do kategorii żywic.
Wzorzec ten jest objęty ustalonym oznaczeniem D 907; liczba występująca bezpośrednio po oznakowaniu wskazuje rok pierwotnego zatwierdzenia lub, w przypadku rewizji, rok ostatniej rewizji. Liczba w nawiasach wskazuje rok ostatniego zatwierdzenia. Znak (E) wskazuje zmianę redakcyjną po ostatniej rewizji lub zatwierdzeniu.
1Te definicje podlegają jurysdykcji ASTM Komisji do spraw Klejów D-14 i bezpośredniej odpowiedzialności Komisji do spraw Definicji D14.04.
Bieżące wydanie zatwierdzono 26 lutego 1982 r. Wydano w kwietniu 1982 r. Pierwotnie opublikowane jako D 907-47T. Ostatnia edycja D 907-77.
2Rocznik Standardów ASTM, część 22.
© Amerykańskie Stowarzyszenie do Testowania i Badań Materiałowych. Przedruk z Rocznika Standardów ASTM.
[wstecz] | [poczatek strony ] | [dalej]